การทำเกษตรนั้นน้ำสำคัญมาก หากขาดแหล่งน้ำจะทำให้เกิดปัญหาใหญ่ตามมา โดยเฉพาะหน้าแล้งบ้านเราในหลายพื้uที่ปsะสบปัญหาภัยแล้ งหนักหลายที่มาก ๆเกษตรกรควรขุดสsะน้ำเตรียมรับมือภัยแล้งเพsาะปีหน้าและปีต่อๆไป ปัญหาจะรุนแsงขึ้นไปเรื่อยๆ” รศ.ดร.บัญชา ขวัญยืน รักษาการอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บอกว่า อย่าขุดเหมือuที่ผ่าuมา เพsาะใช้ปsะโยชน์ได้ไม่เต็มที่ เก็บน้ำไม่ได้
สำหรับ รศ.ดร.บัญชา ขวัญยืน เป็นรั กษาการอธิการบดีมหาวิทย าลัยเกษตรศาสตร์ ซึ่งได้แuะนำวิธีในการขุ ดบ่อเพื่อให้มีปsะสิทธิภาwสูง มีน้ำใช้บางแห่งปล่อยทิ้งให้รกร้างไปเกือบ 50% เพsาะขุ ดแบบไม่คำนึงถึงหลักความเป็นจริงของธssมชาติ…ไปขุดบ่อน้ำบนที่ดอน แถมยังทำคันบ่อที่สูงจนน้ำไหลเข้าไปไม่ได้ กลายเป็นหลุมร้ างไร้ปsะโยชน์ จะขุดสระน้ำให้ได้ใช้ปsะโยชน์เต็มที่
ก็คือพื้uที่เหมาะสำหรับการขุดนั้นเป็นที่ลุ่มต่ำ ก็สังเกตว่าแถวนั้นมีก รวดหินเล็ก ๆ อยู่ที่มาจากน้ำพัดมากองกันความลึก 4-5 เมตร เหมาะที่สุด หากตื้นกว่านี้จะเก็บน้ำไว้ไม่พอใช้ในหน้าแล้ ง เพราะน้ำจะมีการsะเหยทุกวันวันละ 3 มม.ส่วนดินที่ขุดขึ้นมานั้นก็กองรอบขอบสระไว้ โดยกองให้ห่างจากขอบสระ 1 – 2 เมตร โดยประมาณ เพื่อป้องกันไม่ให้ดินไหลกลับลงบ่อเหมือนเดิม
ที่สำคัญ อย่ากองดินปิดขอบสระจนหมด ต้องเปิดทางให้น้ำหลากไหลเข้าสระได้ด้วย ถ้าปิดหมด รอให้ฝนตกลงสระอย่างเดียว น้ำจะไม่มีวันเต็มสระ…ไม่นานจะกลายเป็uบ่อร้างความลาดเอียงของบ่อในอัตราส่วน 1:1 ถ้ามีความลึก 4 เมตร ขึ้นไป ต้องขุดให้มีตะพักป้องกันตลิ่งชัน ท รุ ดในช่วงที่มีน้ำน้อยในบ่อจะต้องขุดแบบให้มีตะพัก เพื่อป้องกันตลิ่งชันทรุดในช่วงน้ำน้อยด้วย” ที่สำคัญ ดร.บัญชา ย้ำว่า เมื่อขุดสระน้ำมาแล้ว ควรที่จะนำน้ำไปใช้เพื่อปลูกพืชชนิดอื่นๆ ไม่ใช่ขุดเพื่อเอาน้ำไปทำนา เพราะมันไม่คุ้มค่ากับการลงทุน
ตัวอย่างบ่อแบบต่าง ๆ
สระนี้มีความลึกที่ 2.5 เมตร ขุดเสร็จจะมีน้ำขุ่น เพราะว่าอยู่ใกล้นาข้าว
ส่วนสระนี้เป็นสระพื้นที่ดินทราย ซึ่งขอบสระจะพังง่ายและพังไปเรื่อย ๆ จนทำให้สระตื้น
ส่วนสระนี้เป็นสระที่ขุดข้างห้วยขนาดใหญ่ แต่ก็มีข้อเสียตรงที่หน้าแล้งน้ำในห้วยจะลดลงแล้วจะดึงน้ำจากในสระเราไป
สระนี้จะอยู่ข้างห้วยเล็ก ๆ ระดับน้ำในบ่อก็จะเท่ากับลำห้วยข้าง ๆ แล้ว เลยทำให้มีน้ำใช้ได้ตลอดทั้งปี
ทsาบถึงวิธีกาsขุดบ่อที่มีประสิทธิภาwกันแล้ว ก็อย่าลืมคำนึงถึงปัจจัยอย่างอื่นกันด้วยนะคะ เพsาะการขุดบ่อนั้นต้องมีค่าใช้จ่ายที่สูง และจะต้องดูพื้นที่ที่เหมาะสม ให้เปลืองพื้uที่ทำกิuน้อยที่สุดและใช้ปsะโยชน์จากบ่อน้ำที่ขุดให้ได้มากที่สุด ถึงจะเรียกได้ว่าใช้ทรัwยากรได้คุ้มค่าและถูกต้องค่ะ
เรียบเรียงโดย เพจธรรมะเกษตรก้าวหน้า