ท่ามกลางกระแสที่ผลมะนาวราคาแพงในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ทำให้เจ้าของส่วนทั้งเร่งเพิ่มผลผลิต และขยายกิ่งพันธุ์ขาย สร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำ แต่ส่วนใหญ่การขยายกิ่งมะนาวจะนิยมด้วยการตอนกิ่ง ทาบกิ่ง หรือเสียบยอด
แต่..ทำให้ได้ปริมาณไม่มากนักต่อแม่พันธุ์ 1 ต้น ทำให้เกษตรกรหัวก้าวหน้าอย่าง “สุรชัย สมันตรัฐ” หรือ “ครูติ่ง” แห่ง ศูนย์การเรียนรู้การพัฒนาที่ดินบ้านโต๊ะเหลง ต.ควนโดน อ.ควนโดน จ.สตูล หันมาใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นคิดค้นการขยายพันธุ์มะนาวและมะกรูดด้วยใบ
วันนี้จึงขอนำเสนอ เทคนิคการขยายพันธุ์มะนาว “ ด้ ว ย ใ บ ” ตามแบบฉบับของ ครูติ่ง ณ ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง ธ.ก.ส. บ้านเกาะเนียง จังหวัดสตูล มาให้ลองได้ศึกษาและลองทำดู ซึ่งสามารถขยายพันธุ์มะนาวได้ทีละมากๆเลยทีเดียว
วัสดุอุปกรณ์ที่ต้องเตรียม
1. กิ่งและใบมะนาว ที่ไม่อ่อนไม่แก่จนเกินไป
2. กาบมะพร้าว
3. มีดขนาดเล็ก
4. น้ำยาเร่งราก
5. หนังยาง
6. ถุงร้อน
7. ห้องพ่นหมอก(ถ้ามี)
ขั้นตอนวิธีการทำ
1. นำกาบมะพร้าวมาตัดเป็นท่อนยาวราว 2.5-3 ซม.แล้วนำไปแช่น้ำไว้จนชุ่มจากนั้น เอาค้อนทุบจนกาบมะพร้าวแตกนุ่มขึ้น (ทุบเพื่อทำให้กาบมะพร้าวนุ่มและม้วนเป็นก้อนได้ง่าย) 2. เมื่อได้กาบมะพร้าวที่นุ่มดีแล้ว ให้นำมาห่อม้วนเป็นรูปทรงกลม แล้วรัดหนังยางให้แน่น จากนั้นนำตะปูทิ่มลงไปบริเวณด้านบนของกาบมะพร้าวให้เกิดรู เพื่อลดการเสียดสีเวลานำใบเสียบลงไปและง่ายต่อการเสียบกิ่งมะนาว
3. จากนั้นทำการเตรียมใบมะนาวโดยการตัดใบให้ติดกับก้านด้านบนใบเล็กน้อย ยาวประมาณ 1-1.5 ซม.
4. ขั้นต่อมาตัดใบมะนาวออกให้เหลือเพียงครึ่งใบ การทำแบบนี้จะให้การขยายพันธุ์มะนาวเป็นไปอย่างรวดเร็วและลดภาระการคายน้ำของใบมะนาว
5. จากนั้นทำการกรีดเปลือกหุ้มก้านของใบ วิธีการนี้จะช่วยเพิ่มพื้นที่ในการออกรากของมะนาวโดยให้ใช้มีดกรีดตามความยาวของก้านมะนาว 1-3 รอย (ขั้นตอนนี้ต้องระมัดระวังอย่ากรีดแรงเกินไปจนทำให้ก้านมะนาวขาดออกจากกัน) หากไม่ทำเช่นนี้รากจะออกเฉพาะที่ปลายรอยตัดเท่านั้น ทำให้ต้นมะนาวที่นำไปปลูกไม่แข็งแรงออกรากน้อย (ขั้นตอนนี้ถือเป็นขั้นตอนสำคัญที่จะเพิ่มพื้นที่ในการออกรากมากขึ้นนั่นเอง)
6. จากนั้นให้นำกิ่งที่กรีดเรียบร้อยแล้วไปจุ่มในน้ำยาเร่งรากแล้วเอาไปผึ่งลมให้แห้งสนิท ถ้าไม่แห้งสนิทเมื่อนำไปเสียบในกาบมะพร้าวอาจจะทำให้กิ่งและใบมะนาวเน่าได้
7. เมื่อกิ่งและใบมะนาวแห้งดีแล้วนำไปเสียบในกาบมะพร้าวที่เตรียมไว้จนมิดก้าน พอเสียบได้ 4 ก้อน ก็ให้นำนำมามัดรวมกันแล้วไปจุ่มน้ำให้ชุ่มแล้วใส่ไว้ในถุงร้อน ทำถุงร้อนให้พองออกแล้วมัดปากถุงให้แน่น อย่าให้ใบมะนาวสัมผัสกับถุงร้อนเด็ดขาด ถ้าเกษตรกรท่านใดมีห้องพ่นหมอกสามารถนำพันธุ์มะนาวที่ทำเสร็จเรียบร้อยแล้วเข้าเพาะในห้องพ่นหมอกได้เลย อากาศและความชื้นในห้องพ่นหมอกจะช่วยให้แตกรากเร็วขึ้นและที่สำคัญเพิ่มอัตราการรอดของพันธุ์มะนาวได้มาก
8. เมื่อได้ถุงที่มีก้อนกาบมะพร้าวเสียบใบมะนาวอยู่ด้านในเรียบร้อยแล้ว ให้เอาไปตั้งไว้ใต้ต้นไม้ที่มีร่มเงา ให้โดนแสงบ้างเล็กน้อย เมื่อผ่านไป 1 เดือน จะพบว่ามะนาวจะเริ่มออกรากหรือเริ่มติดตายอดหรือถ้าเป็นมะกรูดจะใช้เวลานานประมาณ 3-4 เดือน จึงจะเริ่มออกรากและติดตายอด ซึ่งถ้าจะให้สมบูรณ์ควรรอทั้งรากและตาออกมาทั้งคู่จึงเริ่มนำไปลงถุงชำต่อไปได้เลยค่ะ
ข้อดีในการขยายพันธุ์มะนาวด้วยใบ
เกษตรกรที่มีพันธุ์มะนาวที่ดี แต่มีน้อยเพียงต้นเดียวก็สามารถขยายพันธุ์มะนาวได้เป็นจำนวนหลายร้อยหลายพันต้นได้ด้วยวิธีนี้ ซึ่งจะได้ผลผลิตจำนวนมากและรวดเร็วกว่าการปักชำกิ่งพันธุ์มะนาวแบบเดิมๆ