ในการรังวัดสอบเขต หากรังวัดแล้วปรากฏว่าการครอบครองไม่ตรงกับแผนที่หรือเนื้อที่ในโฉนดที่ดิน เจ้าพนักงานที่ดินมีอำนาจแก้ไขแผนที่ หรือเนื้อที่ในโฉนดที่ดินให้ตรงกับความเป็นจริงได้ หากเจ้าของที่ดินข้างเคียงได้ลงชื่อรับรองแนวเขตแล้ว แต่หากเจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียง ไม่ได้รับรองแนวเขตนั้น จะต้องปฏิบัติอย่างไร ตามกฎหมายสามารถหาทางออกได้ขึ้นอยู่ว่าเจ้าของไม่ให้ความร่วมมืออย่างไร 4 แบบ ดังนี้
1 ติดต่อเจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียงไม่ได้
กรณีนี้ หมายความว่าพนักงานเจ้าหน้าที่ได้มีหนังสือแจ้งให้เจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียงไประวังชี้รับรองเขตอยู่แล้ว แต่ติดต่อเจ้าของที่ดินรายนั้นไม่ได้ ซึ่งอาจจะเป็นเพราะได้ย้ายภูมิลำเนาจากที่อยู่เดิม แล้วไม่ได้แจ้งให้เจ้าพนักงานที่ดินทราบ หรือยังอยู่ที่เดิมแต่ไปรษณีย์นำจ่ายไม่ได้ เช่น ไม่มีผู้รับ หรืออยู่นอกเขตจ่าย เป็นต้น
กรณีนี้พนักงานเจ้าหน้าที่จะต้องทำหนังสืออีกครั้งแจ้งให้ผู้นั้นมารับรองแนวเขตหรือคัดค้านการรังวัดภายใน 30 วัน โดยปิดหนังสือแจ้งฉบับนั้นไว้ในที่เปิดเผย ณ บริเวณที่ดินแปลงข้างเคียงรายนั้น และที่ว่าการเขตหรือที่ว่าการอำเภอหรือกิ่งอำเภอท้องที่อันเป็นที่ตั้งของที่ดินแปลงนั้น แห่งละ 1 ฉบับ พร้อมกับส่งหนังสือแจ้งนั้นทางไปรษณีย์ลงทะเบียนตอบรับไปยังเจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียงรายนั้นตามที่อยู่ที่พนักงานเจ้าหน้าที่สอบถามได้ความจากนายทะเบียนอำเภอหรือนายทะเบียนท้องถิ่น หรือถ้าสอบถามแล้วก็ยังไม่ทราบ ก็ให้ส่งไปยังที่อยู่ตามที่อยู่ที่ปรากฏหลักฐานที่สำนักงานที่ดิน
เมื่อดำเนินการมีหนังสือแจ้งไปอีกครั้ง หรือปิดประกาศแล้วแต่กรณีแล้ว เจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียงรายนั้นไม่มารับรองเขตหรือคัดค้านแนวเขตภายใน 30 วัน และผู้ขอสอบเขตได้ให้คำรับรองว่ามิได้ทำการรังวัดรุกล้ำที่ดินแปลงข้างเคียง และยินยอมให้แก้ไขรูปแผนที่หรือเนื้อที่ตรงกับความเป็นจริง หากปรากฏในภายหลังว่าแผนที่หรือเนื้อที่ที่แก้ไขใหม่นั้นไม่ถูกต้อง ก็ให้เจ้าพนักงานที่ดินดำเนินการแก้ไขรูปแผนที่หรือเนื้อที่ โดยไม่ต้องมีการลงชื่อรับรองแนวเขต
2 ติดต่อได้ แต่เจ้าของที่ดินข้างเคียงไม่มาระวังแนวเขต
กรณีนี้พนักงานเจ้าหน้าที่จะต้องมีหนังสือแจ้งให้ผู้นั้นมาลงชื่อรับรองแนวเขต หรือคัดค้านภายใน 30 วัน นับแต่วันที่ได้ส่งหนังสือแจ้ง โดยส่งทางไปรษณีย์ลงทะเบียนตอบรับไปยัง ตามที่อยู่ที่เคยติดต่อหรือตามที่อยู่ที่ผู้มีสิทธิในที่ดินข้างเคียงนั้นได้แจ้งเป็นหนังสือไว้ต่อพนักงานเจ้าหน้าที่
เมื่อดำเนินการมีหนังสือแจ้งไปอีกครั้งแล้ว เจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียงรายนั้นไม่มารับรองเขตหรือคัดค้านแนวเขตภายใน 30 วัน และผู้ขอสอบเขตได้ให้คำรับรองว่ามิได้ทำการรังวัดรุกล้ำที่ดินแปลงข้างเคียง และยินยอมให้แก้ไขรูปแผนที่หรือเนื้อที่ตรงกับความเป็นจริง หากปรากฏในภายหลังว่าแผนที่หรือเนื้อที่ที่แก้ไขใหม่นั้นไม่ถูกต้อง ก็ให้เจ้าพนักงานที่ดินดำเนินการแก้ไขรูปแผนที่หรือเนื้อที่ โดยไม่ต้องมีการลงชื่อรับรองแนวเขต
3 ติดต่อได้ และเจ้าของที่ดินข้างเคียงมาระวังแนวเขต แต่ไม่ลงชื่อรับรองแนวเขต โดยไม่ได้คัดค้านการรังวัด
กรณีนี้พนักงานเจ้าหน้าที่จะต้องมีหนังสือแจ้งให้ผู้นั้นมาลงชื่อรับรองแนวเขต หรือคัดค้านภายใน 30 วัน นับแต่วันที่ได้ส่งหนังสือแจ้ง โดยส่งทางไปรษณีย์ลงทะเบียนตอบรับไปยัง ตามที่อยู่ที่เคยติดต่อหรือตามที่อยู่ที่ผู้มีสิทธิในที่ดินข้างเคียงนั้นได้แจ้งเป็นหนังสือไว้ต่อพนักงานเจ้าหน้าที่
เมื่อดำเนินการมีหนังสือแจ้งไปอีกครั้งแล้ว เจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียงรายนั้นไม่มารับรองเขตหรือคัดค้านแนวเขตภายใน 30 วัน และผู้ขอสอบเขตได้ให้คำรับรองว่ามิได้ทำการรังวัดรุกล้ำที่ดินแปลงข้างเคียง และยินยอมให้แก้ไขรูปแผนที่หรือเนื้อที่ตรงกับความเป็นจริง หากปรากฏในภายหลังว่าแผนที่หรือเนื้อที่ที่แก้ไขใหม่นั้นไม่ถูกต้อง ก็ให้เจ้าพนักงานที่ดินดำเนินการแก้ไขรูปแผนที่หรือเนื้อที่ โดยไม่ต้องมีการลงชื่อรับรองแนวเขต
4 กรณีที่มีผู้คัดค้านการรังวัดสอบเขต
ให้เจ้าพนักงานที่ดินมีอำนาจสอบสวนไกล่เกลี่ยโดยให้ถือหลักฐานแผนที่เป็นหลักในการพิจารณา ถ้าตกลงกันไม่ได้ ให้แจ้งคู่กรณีไปฟ้องศาลภายใน 90 วัน นับแต่วันได้รับแจ้ง ถ้าไม่ฟ้องภายในกำหนดดังกล่าว ให้ถือว่าผู้ขอไม่ประสงค์จะสอบเขตโฉนดที่ดินนั้นต่อไป และเมื่อเรื่องขึ้นศาลแล้ว คำตัดสินของศาลถือเป็นอันสิ้นสุดครับ
ปัญหาการรังวัดที่ดินแล้วที่ดินข้างเคียงไม่ยอมให้รังวัด ไม่ยอมให้ความร่วมมือ จริงๆ มีกฎหมายคุ้มครองอยู่ ซึ่งเจ้าพนักงานที่ดินมีสิทธิที่จะทำการรังวัดได้
ประมวลกฎหมายที่ดิน มาตรา 66 มีหลักว่า ให้พนักงานเจ้าหน้าที่และคนงานมีอำนาจเข้าไปในที่ดินของผู้มีสิทธิในที่ดินหรือผู้ครอบครองในเวลากลางวันได้ และให้ผู้มีสิทธิในที่ดินหรือผู้ครอบครองอำนวยความสะดวก และให้เจ้าหน้าที่มีอำนาจสร้างหมุดหลักฐานได้ มีอำนาจขุดดิน ตัดกิ่งไม้ ฯลฯ เพื่อการรังวัดได้
มาตรา 108 ตรี ผู้ใดขัดขวางหรือไม่อำนวยความสะดวก มีโทษปรับไม่เกิน 1000 บาท
ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 138 มีหลักว่า ผู้ใดขัดขวางเจ้าพนักงานในการปฏิบัติตามหน้าที่ ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 1 ปี ปรับไม่เกิน 20,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
จะเห็นได้ว่า กฎหมายให้อำนาจเจ้าหน้าที่เข้าไปในที่ดินข้างเคียงได้ หากมีการขัดขวาง ก็เข้าข่ายเป็นความผิดข้อหาขัดขวางการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ เรื่องพวกนี้ ไม่ต้องรอตำรวจมาจับ แต่ถ้าคุณรู้แล้ว ก็ไม่ควรทำผิดกฎหมายต่อไป
ขอบคุณความรู้ ทนายรัชพล ศิริสาคร
เรียบเรียงโดย ธรรมะเกษตรก้าวหน้า